Γράφει ο Βασίλειος Χρυσοχέρης, Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος & επιστημονικός συνεργάτης του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών.
Ο έρπης των γεννητικών οργάνων είναι μια σεξουαλικώς μεταδιδόμενη πάθηση ή οποία οφείλεται στον ιό του απλού έρπητα (herpes simplex virus), HSV1 και HSV2. O HSV1 προκαλεί κατά κύριο λόγο βλάβες στα μάτια, στο στόμα και στα χείλη. Σε προηγούμενα χρόνια, ο HSV2 ήταν υπεύθυνος για το σύνολο το ερπητικών λοιμώξεων στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, τα τελευταία όμως χρόνια αυτό έχει αλλάξει.
Σήμερα, εντοπίζουμε σε πληθώρα περιστατικών με λοίμωξη γεννητικών οργάνων τον HSV τύπου 1. Αρκετοί ασθενείς μπορεί να μολυνθούν από τον ιό και να μην το μάθουν ποτέ. Άνδρες και γυναίκες φαίνεται να έχουν την ίδια πιθανότητα να εμφανίσουν συμπτώματα, σε διαφορετικά σημεία. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν, κατά κύριο λόγο, μικρού μεγέθους, επίπονες φουσκάλες, οι οποίες και είναι γεμάτες από διάφανο ή ελαφρώς κιτρινωπό υγρό.
Στις γυναίκες, οι περισσότερες βλάβες εντοπίζονται στο εσωτερικό του κόλπου, καθώς και στα μικρά και μεγάλα χείλη του αιδοίου. Στους άνδρες, εντοπίζονται κατά μήκος του πέους και στην περιοχή του όσχεου. Βλάβες μπορεί να εντοπισθούν και στα δύο φύλα στους μηρούς, στους γλουτούς και περιμετρικά του πρωκτού.
Πριν ξεκινήσει η εμφάνισή τους, μπορεί να παρατηρηθεί αίσθημα κνησμού ή πόνου, το οποίο σταδιακά εντείνεται με την πάροδο του χρόνου. Οι βλάβες σταδιακά θα σχηματίσουν μια «κρούστα» και θα υποχωρήσουν μετά από μερικές ημέρες.
Οι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση του έρπητα γεννητικών οργάνων, ποικίλουν. Οι πλέον συνηθισμένοι ωστόσο είναι:
Ο έρπητας των γεννητικών οργάνων μεταδίδεται με επαφή από δέρμα σε δέρμα, συνήθως κατά την διάρκεια σεξουαλικής πράξης. Μπορεί ακόμα να μεταδοθεί και από τη δερματική τριβή, ακόμα και εάν δεν υπάρχουν εμφανείς βλάβες.
Η περίοδος επώασης του ιού δηλαδή, ο χρόνος εκδήλωσης του ιού από την στιγμή μόλυνσης, κυμαίνεται ανάμεσα σε 2 ημέρες και 2 εβδομάδες, με μέσο όρο εμφάνισης τις 5 ημέρες. Έως τότε ο ιός βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση. Μετά την επώαση της λοίμωξης και την εμφάνιση των πρώτων κλινικών εκδηλώσεων, ο ιός μεταφέρεται μέσω των αισθητικών περιφερικών νεύρων στον νωτιαίο μυελό, όπου και παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση.
Η πρωτογενής λοίμωξη μπορεί συχνά να συνοδεύεται από συμπτώματα όπως κεφαλαλγία, πυρετό και μυαλγία, η οποία είναι συνήθως ήπια. Ανά διαστήματα, ο ιός μπορεί να επαναδραστηριοποιείται, να πολλαπλασιάζεται και να μεταφέρεται μέσω των περιφερικών νεύρων στο δέρμα ή στο βλεννογόνο της γεννητικής περιοχής, οδηγώντας έτσι σε υποτροπή της νόσου.
H κλινική εικόνα του έρπητα είναι χαρακτηριστική, με φυσαλίδες (μικρές φουσκάλες) να εμφανίζονται πάνω σε ερυθηματώδη βάση. Μπορεί ωστόσο να διαφέρει από ασθενή σε ασθενή, καθιστώντας πολλές φορές δύσκολη τη διάγνωση. Ο έρπης των γεννητικών οργάνων μπορεί να εμφανίσει σημαντική ομοιότητα με άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και δερματοπάθειες, όπως η θηλακίτιδα, ή το έκζεμα.
Η πρωτογενής λοίμωξη συνήθως έχει βαρύτερη εικόνα και είναι πιο εκτεταμένη σε σχέση αυτής των υποτροπών και συνοδεύεται συνήθως πέραν των δερματικών εκδηλώσεων, με συμπτώματα όπως κεφαλαλγία, δυσουρία, βουβωνική λεμφαδενοπάθεια αλλά και πυρετική κίνηση. Το επεισόδιο της πρωτογενούς λοίμωξης έχει μεγαλύτερη διάρκεια σε σχέση με αυτή των υποτροπών, όπου οι φυσαλίδες ρήγνυνται σχηματίζοντας διαβρώσεις και έλκη. Τα έλκη συνήθως επουλώνονται χωρίς να δημιουργούνται ουλές και σημάδια.
Τα επεισόδια των υποτροπών μπορεί να είναι συχνά ή όχι ανάλογα με την ανοσοεπάρκεια του ασθενούς. Η πρόβλεψη όσον αφορά το κατά πόσο κάποιος ασθενής θα εμφανίσει πολλαπλές υποτροπές είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί. Κατά κανόνα, οι υποτροπές έχουν ηπιότερα συμπτώματα, με αποτέλεσμα να μην γίνονται πάντα αντιληπτές.
Η διάρκεια κάθε επόμενου επεισοδίου είναι αισθητά μικρότερη σε σύγκριση με την πρωτογενή λοίμωξη. Μέσα σε διάστημα 3 – 4 ημερών ξεκινά ο σχηματισμός ξερών εφελκίδων, οι οποίες και σηματοδοτούν την έναρξη της επούλωσης. Έως ότου ολοκληρωθεί το στάδιο της ύφεσης, το δέρμα μπορεί να εμφανίσει υπερμελάγχρωση, υπομελάγχρωση ή ήπια ουλοποίηση, οι οποίες ωστόσο είναι παροδικές.
Η επιβεβαίωση της διάγνωσης γίνεται με διάφορες μεθόδους. Έως και σήμερα δεν υπάρχει κάποια τυπική εξέταση η οποία μπορεί να προσφέρει απόλυτα ακριβή αποτελέσματα σε περιόδους κατά τις οποίες ο ιός δεν είναι σε έξαρση. Η καλλιέργεια είναι μια εξέταση με υψηλή ειδικότητα (αξιοπιστία όσον αφορά τη μη διάγνωση ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων) αλλά χαμηλή ευαισθησία.
Η καλλιέργεια επίσης απαιτεί αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι την λήψη των αποτελεσμάτων. Ο άμεσος ανοσοφθορισμός είναι ταχύτερος από τη καλλιέργεια με μεγάλη ειδικότητα αλλά επίσης με χαμηλή ευαισθησία. Τέλος, η ανίχνευση αντισωμάτων έναντι της γλυκοπρωτεΐνης G στον ορό του ασθενούς είναι μια εξέταση με αρκετά μεγάλη ειδικότητα και ευαισθησία, η οποία και συχνά προτιμάται έναντι των άλλων μεθόδων.
Η θεραπεία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της συχνότητας των υποτροπών, της σοβαρότητας τους, το κατά πόσο πάσχει παράλληλα και ο σύντροφος από τον ίδιο ιό, καθώς και τις ψυχολογικές επιπτώσεις της λοίμωξης στον ασθενή. Για τους ασθενείς με λίγες ή ελαφρά συμπτωματικές υποτροπές η θεραπεία δεν είναι πάντα απαραίτητη.
Σημαντική είναι η ενημέρωση και η παροχή συμβουλών σχετικά με τον κίνδυνο μετάδοσης σε άλλα άτομα, καθώς και το πρωτόκολλο που θα πρέπει να ακολουθήσει ο ασθενής για τη μείωση της εξάπλωσης. Η χρήση προφυλακτικού μπορεί να περιορίσει τη μετάδοση του HSV, χωρίς ωστόσο να την εξαλείψει.
Δεν υπάρχει μέχρι και σήμερα εμβόλιο για τους HSV1 και HSV2. Η χρήση προφυλακτικού μπορεί να περιορίσει σημαντικά τη μετάδοση του ιού. Μετά την αρχική μόλυνση, ο ιός παραμένει στο σώμα έως ότου ενεργοποιηθεί ξανά.
Παρόλο που ο HSV δεν μπορεί συνεπώς να εκριζωθεί οριστικά, η χορήγηση ορισμένων φαρμάκων κατά τη διάρκεια των επιμέρους επεισοδίων, μπορεί να μειώσει την ένταση των συμπτωμάτων και να αναστείλει επόμενες υποτροπές. Οι βλάβες εμφανίζονται κατά κύριο λόγο στα ίδια σημεία που εμφανίστηκαν την πρώτη φορά, με διαφορά ότι τείνουν να είναι λιγότερες σε πληθυσμό, με πιο ήπια κλινική εικόνα.
Ασθενείς οι οποίοι είναι επιρρεπείς σε συχνές υποτροπές, βρίσκονται αντιμέτωποι με σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις. Ασθενείς οι οποίοι βιώνουν σημαντική δυσκολία στη διαχείριση της κατάστασης, συχνά βλέπουν την αυτοεκτίμησή τους να πλήττεται, και σταδιακά απομονώνονται. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η αναζήτηση ψυχολογικής υποστήριξης θα έπρεπε να τίθεται υψηλά σε προτεραιότητα, παράλληλα με την εφαρμογή της κατάλληλης θεραπείας.